Proteinin yapısı, Protein, amino asitlerin belirli sayıda, belirli türde ve belirli diziliş sırasında karakteristik düz zincirde birbirlerine kovalent bağlanmasıyla oluşmuş polipeptitlerdir. Amino asitlerin polimerleridirler. Protein hücredeki bütün biyolojik olayların yapıtaşıdır. Hücre içerisinde gerçekleşen olaylar; yüz binlerce değişik proteinin kendilerine verilmiş olan görevleri yerine getirmeleri ile gerçekleşir.
Proteinin yapısı: Protein molekülleri, yapı taşları olan aminoasitlerin birbirleri fibröz proteinler peşi sıra kimyasal bağlarla birbirlerine bağlanarak meydana getirdikleri uzun polimer zincirleridir. İki aminoasit molekülünün arasından bir molekül su ayrılmasıyla meydana gelen bağa peptit bağı ismi verilir. Peptit bağlarıyla birbirlerine bağlanan aminoasitlerin meydana getirdiği yapıya da polipeptit zincirinin yapısında yüzlerce aminoasit bulunabilir. Birden çok sayıdaki polipeptit zinciri de bir araya gelerek protein moleküllerini oluşturur. Ancak protein moleküllerinin yapısı gelişi güzel bir dizilim göstermez. Her molekülün molekül ağırlığı, özgün kimyasal bileşimi ve aminoasit dizilimi vardır.
Protein moleküllerinin üç boyutlu biçimleri de karakteristik nitelikler taşır. Bu niteliklerine göre proteinler iki ana gruba ayrılabilirler. Birincisi fibröz proteinlerdir; polipeptit zincirlerinin bir eksen çevresinde dizilerek uzun lifçiklerden oluşan bir yapıdır. Fibröz protein, bağ dokusunun temel yapı unsurudur.
İkinci grup globüler proteinler ise polipeptit zincirlerinin sıkı bir şekilde kümeleşerek oluşturdukları küre benzeri yapılardır. Fibröz proteinler suda çözünmez; ama globüler proteinler suda kolayca çözünür ve yayılırlar. Enzimler bazı albumin, hormonlar ve hemoglobin gibi yaşam etkinlikleri açısından büyük önem arz eden proteinler hep globüler yapıdadırlar.
Proteinler genel anlamda dörtlü bir yapı gösterirler
Birincil yapı: Proteinlerin hangi amino asitlerden meydana geldiğini ve bu amino asitlerin hangi sırayla birbirlerine bağlandıklarını gösteren yapısıdır. "Gly-Phe-Meth-Ala-Val-Try" Sol tarafa N-terminali, sağ tarafa da C-terminali gelecek biçimde yazılırlar.
İkincil yapı: Proteindeki amino asitlerin intramoleküler veya intermoleküler hidrojen bağları sebebiyle belirlenen geometrik yapıdır.
İki tür ikincil yapı vardır
- Alfa heliks: Protein zinciri bir sarmal biçimde ve birbirinin üstüne gelen amino asitlerin birbiriyle hidrojen bağı yapabileceği biçimde dizilmesinden oluşur. Doğadaki amino asitlerin tamamına yakını L stereoizomerinden oluştuğundan proteinler de yalnızca alfa heliks yapabilirler. Bu biçimdeki bir geometri hidrojen bağları nedeniyle kararlı hale gelir ve sterik olarak da tercih edilir.
- Beta düzlemsel tabaka: Protein zincirlerinin birbiri üzerine tabakalar halinde hidrojen bağı ile bağlanması neticesi oluşan yapıdır. Bu katmanlar birbirine anti-paralel olarak durabildiği gibi paralel olarak da durabilir. Yün ve ipek gibi yapısal proteinlerin ikincil yapılarında çoğunlukla görülen bir yapıdır ve bu proteinlerin genel özelliklerini ve biçimini belirler.
